با توجه به رشد تولید فولاد کشور در دهه ۹۰ (سه برابر شدن تولید در ۱۰ سال اخیر) می‌توان نتیجه گرفت که صنعت فولاد در این سال‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در آن صورت گرفته است.این در حالی است که رشد تولید سنگ‌آهن به‌عنوان ماده اولیه فولادسازی و میزان سرمایه‌گذاری در این صنعت برای کشف پهنه‌های بیشتر به‌هیچ‌عنوان متناسب با صنعت فولادسازی نبوده و نیست...
همایون دارابی/ سپهر سعادت؛ ایران در حالی در بین کشورهای بزرگ تولیدکننده فولاد جهان قرار دارد که بر برنامه تولید فولاد به میزان ۵۵میلیون تن تا سال ۱۴۰۴پافشاری می‌کند. با توجه به رشد تولید فولاد کشور در دهه ۹۰ (سه برابر شدن تولید در ۱۰سال اخیر) می‌توان نتیجه گرفت که صنعت فولاد در این سال‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در آن صورت گرفته است. این در حالی است که رشد تولید سنگ‌آهن به‌عنوان ماده اولیه فولادسازی و میزان سرمایه‌گذاری در این صنعت برای کشف پهنه‌های بیشتر به‌هیچ‌عنوان متناسب با صنعت فولادسازی نبوده و نیست، به‌طوری‌که در سال‌های اخیر همواره کمبود سنگ‌آهن و آهن اسفنجی از طرفی و از سوی دیگر ممنوعیت صادرات آن و سهمیه‌بندی برای واحدهای تولید را شاهد بودیم. دلیل ناهمگونی و عدم سرمایه‌گذاری در این بخش را می‌توان اشتباه سیاستگذار مبنی بر عدم آزادسازی قیمت‌های زنجیره فولاد دانست که رانت تامین مواد اولیه ارزان را به شرکت‌های فولادساز تزریق کرده و موجب شده تا طرح‌های فولادسازی همواره از طرح‌های تولید سنگ‌آهن یا کنسانتره جذاب‌تر شوند و این زنجیره به سمت تولید بیشتر فولاد توسعه یابد. ماجرای رشد قیمت سنگ‌آهن در 2 سال اخیر میلادی ابتدا با شکسته شدن سد سنگ باطله شرکت واله و سپس به دلیل اختلاف چین و استرالیا که منجر به عدم واردات چین از استرالیا شد، رشد چشم‌گیر در قیمت سنگ‌آهن و رسیدن به سقف‌های قیمتی جدید رخ داد. علاوه بر این بحران کرونا نیز منجر به تعطیلی معادن و کاهش نیروی کار تولیدکنندگان بزرگ دنیا شد که این امر نیز به کمبود عرضه سنگ‌آهن دامن زد. البته رشد اخیر به همراه ارزان‌تر بودن قیمت شمش صادراتی ایران نسبت به قیمت‌های CIS به دلیل تحریم‌ها، موجب شده نرخ مصوب فروش محصولات زنجیره سنگ‌آهن (ضریبی از قیمت میانگین 3 ماهه شمش صادراتی فولاد خوزستان) با نرخ‌های جهانی فاصله معناداری پیدا کند و در مقابل اختلاف قیمت حاشیه سود شرکت‌های فولادی را بهبود ببخشد. البته با توجه به کمبود سنگ‌آهن تولیدی و رو به اتمام بودن ذخایر معادن فعلی و افزایش نیاز کشور به این ماده معدنی، به نظر می‌رسد به‌زودی وزارت صمت اقدامی برای بهبود سرمایه‌گذاری و کشف پهنه‌های جدید انجام دهد. این اقدام ممکن است آزادسازی یا افزایش ضرایب موجود یا الزام فولادسازان به اختصاص بخشی از درآمد به کشف پهنه‌های جدید باشد. طبق مصوبه وزارت صمت قیمت کنسانتره سنگ‌آهن در داخل برابر با 16درصد قیمت شمش صادراتی فولاد خوزستان، گندله سنگ‌آهن 23درصد و آهن اسفنجی 50 درصد تعیین‌شده است. با قیمت سنگ‌آهن فعلی این نسبت به 30 تا 32 درصد شمش رسیده و قیمت سایر محصولات نیز به همین نسبت بیشتر از کنسانتره است که اختلاف بسیار معناداری با نسبت‌های یادشده دارد. بررسی صورت‌های مالی سنگ‌آهنی‌های بورسی بررسی سودآوری شرکت‌های معدنی تولیدکننده سنگ‌آهن حاضر در بورس اوراق بهادار نشان از رشد تولید سنگ‌آهن در شرکت‌های چادرملو، گل‌گهر، اپال پارسیان سنگان و صبا نور در سال‌های 98 و 99 دارد. در این باره دو سناریو مطابق جدول برای سال 1400 و 1401 برای فروش شرکت‌های سنگ‌آهنی بورسی وجود دارد. (قیمت فرض شده در صورت‌های مالی این شرکت‌ها برای دلار معادل 22 هزار تومان برای سال 1400 و 23 هزار تومان برای سال 1401 مدنظر قرارگرفته است.) همان‌طور که دیده می‌شود اختلاف قابل‌توجهی بین دو سناریو وجود دارد. نیاز به سنگ‌آهن و کشف پهنه‌های جدید در مقطع فعلی بیش از هر زمان دیگری وجود دارد. ضمن اینکه با توجه به قیمت‌های جهانی به دلیل کمبود و منع صادرات سنگ‌آهن، تولیدکنندگان کشور از فرصت به وجود آمده برای صادرات محروم هستند؛ فرصتی که ممکن است در آینده وجود نداشته باشد. از این‌رو انتظار بر این است که سیاستگذار هرچه سریع‌تر اقدامی موثر در راستای حل این مشکل انجام دهد.
